Ove sedmice u prostorijama Inovaciono preduzetničkog centra Tehnopolis održana je radionica u okviru AWeS0Me projekta: Upotreba poljoprivrednog otpada za proizvodnju održivog građevinskog materijala visoke energetske efikasnosti.
Nakon kratke prezentacije projekta, prisutnima se obratila dr Nataša Kopitović Vuković, saradnica u nastavi na Građevinskom fakultetu u Podgorici, predstavljajući detaljno zakonsku regulativu koja se odnosi na sistem energetske efikasnosti u Crnoj Gori. Na početku prezentacije gđa Kopitović Vuković se osvrnula na sam pojam održive gradnje, zašto predstavlja inovaciju u infrastrukturi, kao i zbog čega ima pozitivan uticaj na okolinu i prirodne resurse. U nastavku, učesnici su se upoznali sa zakonskim mjerama koje se odnose na sistem energetske efikasnosti u Crnoj Gori, sa posebnim osvrtom na direktive koje regulišu istovjetno područje u zemljama članicama Evropske unije. Mjere u Evropi koje se odnose na energetsku efikasnost u zgradarstvu su sadžane u EU direktivama koje predstavljaju glavni instrument legislative koja reguliše efikasnu upotrebu energije u sektoru zgradarstva na području EU:
- Direktiva 2012/27/EC o energetskoj efikasnosti ima za cilj usklađivanje nacionalnog zakonodavstva za građevinske proizvode koji se odnose na zdravstvene i sigurnosne zahtjeve.
- Direktiva 2010/31/EU o energetskim karakteristikama zgrada ima za cilj da promoviše poboljšanje EE zgrada, uzimajući u obzir unutrašnje i spoljašnje klimatske i lokalne uslove, kao i isplativost.
- Direktiva 92/75/ECC o obaveznom označavanju EE kućnih aparata.
- Direktiva 93/76 o ograničavanju emisije CO2 kroz povećanje EE.
- Direktiva 98/106 o usklađivanju zakonskih propisa država članica o građevinskim proizvodima.
Govoreći o NZEB zgradama – zgrade energetski blizu nule, gđa Kopitović Vuković objasnila da one predstavljaju objekte sa vrlo povoljnim energetskim karakteristikama, visoke efikasnosti, koje su određene u skladu sa Direktivom. Neznatna zahtijevana količina energije, koja je blizu nule, treba u najvećoj mjeri da bude pokrivena iz obnovljivih izvora, uključujući energiju proizvedenu na licu mjesta ili u neposrednoj okolini. S tim u vezi, planirano je da od 31.12.2018. sve zgrade koje koristi javni sektor budu blizu nula-energetske, a da od 31.12.2020. sve nove zgrade budu blizu nula energetske, kao da podliježu redovnom pregledu.
U nastavku prezentacije, učesnici su se detaljnije upoznali sa glavnim karakteristikama energetskog sektora u Crnoj Gori kao i zakonskim regulativama koje se odnose na ovu oblast. Od glavnih karakteristika energetskog sektora u Crnoj Gori izdvajaju se široka rasprostranjenost i nedovoljna iskorišćenost alternativnih izvora energije, visok energetski intenzitet, tj. velika potrošnja energije i visok energetski intenzitet. Iz navedenog se izvodi zaključak da je postojeći sistem, usljed nekontrolisane potrošnje energije u Crnoj Gori, neodrživ. Rješavanje ovog problema podrazumijeva sistemski pristup, koji podrazumijeva tri ključna aspekta:
- Uspostavljanje adekvatnog pravnog okvira
- Podizanje nivoa svijesti o energetskoj efikasnosti
- Realizacija principa energetske efikasnosti.
Energetska efikasnost u Crnoj Gori je pored niza pravilnika, regulisana sljedećim zakonima:
- Zakonom o energetskoj efikasnosti koji utvrđuje uslove koje zgrade treba da ispunjavaju u pogledu energetske efikasnosti i metodologiju izračunavanja energetskih karakteristika zgrada.
- Zakonom o efikasnom korišćenju energije koji utvrđuje način efikasnog korišćenja energije, mjere za poboljšanje energetske efikasnosti i druga pitanja od značaja za energetsku efikasnost u finalnoj potrošnji.
- Zakon o upravljanju otpadom koji utvrđuje vrste i klasifikaciju otpada, planiranje, uslove i načine upravljanja otpadom i druga pitanja od značaja za upravljanje otpadom. Zakon se takođe odnosi na sprečavanje nastanka, smanjenje količine otpada ili ponovna upotreba otpada i sakupljanje, transport, prerada i odlaganje otpada, nadzor nad ovim postupcima i naknadnim održavanjem deponija.
Rezimirajući prezentaciju, gđa Kopitović Vuković je navela da naša zemlja ima usvojen Plan energetske politike do 2030. godine kao glavni strateški dokument u oblasti energetike kojim se utvrđuju tri glavna prioriteta i dvadeset ključnih strateških ciljeva. Međutim da bi se Plan u potpunosti mogao realizovati, potrebno je savladati izazove u implementaciji postojećih propisa EE u zgradarstvu, nepostojanju sveobuhvatne zakonske regulative koja bi pružila osnovu za obezbjeđivanje energetske efikasnosti, kao i donošenju propisa na lokalnom nivou koji bi obavezali investitore i one koji se bave građenjem da primjenjuju energetski efikasne tehnologije.
Drugi dio radionice bio je posvećen upotrebi poljoprivrednog otpada za proizvodnju održivog građevinskog materijala visoke eneregtske efikasnosti, o čemu je govorio dr Radomir Zejak, profesor na Građevinskom fakultetu u Podgorici. Gdin Zejak se na početku osvrnuo na vrste građevinskog materijala koje postoje, kao i hronologiju upotrebe istih. Sa razvojem ljudskog društva, koji je poprimio mega razmjere, energetski balans i životna sredina postaju vrlo problematične i suprotstavljene. Katastrofalne posledice ovakvog stanja tehnološkog napretka su već uveliko evidentne, a iste su povezane, ne samo sa klimatskim promjenama, već i sa fenomenima koji egzistiraju takođe od najranijih perioda ljudskog postojanja. Potrebno je da se navedene posledice ublaže, kako bi ovakav stepen razvoja ljudskog društva bio održiv.
Primjena poljoprivrednog otpada datira još od praistorijskog doba a danas se u građevinskoj industriji koristi u:
- „zelenom“ betonu kao zamjena za:
- Vezivni materijal: pepeo od piljevine, pepeo od rižine ljuske
- Armaturu (ojačanje): bambus, konoplja
- Agregat (pijesak i šljunak): otpad od pšenične slame, opiljci od drveta, vrba, artičoka, klipovi kukuruza, ljuske kokosa i pistaćija kao lagani agregati. Za postizanje boljeg rezultata preporučuje se kombinacija finog i krupnog agrootpada.
- za izradu izolacije
- za dobijanje bio-opeka
- kao komponente za izradu betonskih krovova i crijepa.
Prednosti primjene poljoprivrednog otpada se vezuju za: nisku cijenu, dostupnost i ekološki prihvatljivu prirodu, kao i visok sadržaj ugljenika što poboljšava izdržljivost i fleksibilnost. Govoreći o nedostacima to pitanje se odnosi prije svega na trajnost uzoraka agro-otpada (otpornost na vatru, ciklusi smrzavanja/odmrzavanja).
Tokom prezentacije gdin Zejak se osvrnuo i na zaštitu agro otpada, gdje bi primarno trebalo obratiti pažnju na eksploatacione uslove, prisustvo kiseonika i vlage, kao i ciklične promjene suve i vlažne sredine, a sve u cilju sprječavanja truljenja. Postupci koji se odnose na zaštitu agro otpada su između ostalih: primjena hemijske zaštita antisepticima koji su otrovni za gljive i mikroorganizme, različiti tehnološki postupci (natapanje, impregnacija, obrada antiseptičkim pastama i sl.), valorizacija agro-otpada kao sastojka u kompozitima itd.
Govoreći o upotrebi agro otpada u Crnoj Gori, statistički podaci ukazuju da iznos ukupno generisanog otpada za 2019. godinu preko 1200 tona, u okviru kojeg najmanji dio zauzima otpad u poljoprivredi, šumarstvu i ribarstvu (oko 10 tona), zatim slijede otpad u izgradnji koji iznosi oko 150 tona, otpad za domaćinstva od oko 300 tona, otpad koji se odnosi na proizvodnju u drugim industrijama blizu 800 tona itd. U svojoj prezentaciji gdin Zejak je iznio predloge upotrebe poljoprivrednog otpada u Crnoj Gori za
proizvode u građevinasrtvu i to za: glinene proizvode, kompozitne materijale – malter i beton, fiber brikete, zamjenu dijela krupnog agregata sa otpadom od školjki (mušlje, dagnje, kamenice i sl.) u kompozite tipa maltera i betona sa neorganskim vezivima i višeslojne (lamilarni) pakete. Kao što je naznačeno upotreba agro–otpada u Crnoj Gori, je moguća prvenstveno za izradu kompozita, odnosno njihovih varijacija, pa je neophodno fokusirati se na ove materijale. Ideja kombinovanja agro – otpada sa postojećim industrijskim otpadima u Crnoj Gori, makar kao djelimična zamjena nekih komponenti, predstavlja izazov i važno polje za istraživanje.
U završnom dijelu prezentacije, prisutnima su takođe prezentovani primjeri dobre prakse u upotrebi poljoprivrednog otpada za proizvodnju održivog građevinskog materijala visoke energetske efikasnosti. Prije svega to se odnosi na korišćenje agro otpadnih materijala u termoizolacionim materijalima od kojih prednjače: konoplja, slama, masline, kokos, drvo i lan. Upoređujući svojstva agro materijala sa tradicionalnim materijalima gdin Zejak ističe da kada je riječ o otporu pri propuštanju toplote zid od betona bi imao toplotnu provodljivost veću za više od 4 puta, dok zid istih dimenzija od standardne pune opeke bi imao toplotnu provodljivost skoro 3 puta veću.
Glavni cilj AWeS0Me projekta predstavlja povećanje primjene energetski efikasnih materijala u građevinskoj industriji koji vode porijeklo od obrađenog otpada poljoprivredne industrije.
Vodeći partner na projektu je CONFIMIALBANIA, a projektni partneri su Inovaciono preduzetnički centar Tehnopolis, Fakultet za politehniku, Univerzitet u Bariju, Italija i Opština Molise, Italija.
Pojekat je finanisran kroz Interreg IPA program prekogranične saradnje Italija – Albanija – Crna Gora za finansijski period 2014-2020.
